Van zelfafwijzing naar zelfcompassie
Het is alweer bijna 4 weken geleden sinds ik - met pijn in mijn hart - mijn praktijk heb gesloten i.v.m. Corona besmetting. Soms vind ik het nog moeilijk te geloven hoeveel er in zo’n korte tijd is gebeurd. In deze periode komt er veel aan het licht: waar het zich wringt en ook wat echt belangrijk is. In onszelf en om ons heen. Ergens heb ik het gevoel dat er ook iets moest gebeuren in de wereld om tot stilstand te komen en nieuwe keuzes te maken. Hoewel niet iedereen en alles tot stilstand komt. Ik hoor van cliënten die kleine kinderen hebben en/of in de zorg werken dat ze het zwaar en druk hebben. Sommige voelen zich onzeker en alleen. Andere cliënten komen juist tot rust en hebben tijd om te bezinnen. Dat geldt ook voor mij.
Er is nu veel lijden te zien in de wereld en ik vrees dat het erger gaat worden. Het lijden in Nederland en alle andere landen doet mijn hart pijn. Zo zal dat ook voor jullie zijn. Vooral de beelden van mensen die er veel slechter aan toe zijn, zoals in de sloppenwijken of vluchtelingkampen. Mensen die onveilig zijn en zelfs geen eten meer hebben. Ik voel me meer verbonden, ondanks ‘social distancing’. Het verdriet wat het oproept brengt me in contact met een gevoel van compassie. Het doet zo’n verdriet, omdat er compassie is voor anderen.
Compassie voor anderen hebben is in de regel makkelijker dan het voor onszelf te hebben. Als onze kinderen of andere geliefden het moeilijk hebben, geven we onze zorg, liefde en vriendelijkheid aan ze, maar als wij het moeilijk hebben kunnen we heel kritisch, streng of hard voor onszelf zijn. We denken dat als we met moeilijkheden worstelen en onszelf hard aanpakken, het ons motiveert om tot verandering te komen, maar het tegendeel is waar. Het haalt ons onderuit.
Vorige week heb ik het zelf aan den lijve ondervonden. Mijn zus werd met een ambulance naar het ziekenhuis gebracht en het vermoeden was dat ze Corona had. Zij valt binnen de groep kwetsbaren en ik zag haar in gedachten al op de IC liggen en het was allereerst oefenen om in het moment te blijven. De uitslag van de test duurde 24 uur en dat was spannend. Een scala aan emoties, gevoelens en gedachten is voorbij gekomen. Vooral angst, verdriet en liefde maar ook schuld, spijt en zelfverwijt, omdat ik de laatste periode weinig tijd en aandacht aan haar had besteed. Gelukkig bleek het geen Corona te zijn maar een longontsteking en is ze nu aan het herstellen.
Waar ik het meeste aan heb gehad is het beoefenen van zelfcompassie. Zodra dat ik bewust werd dat ik mezelf op de kop gaf, mezelf afwees door te denken dat ik gefaald heb of egoïstisch ben geweest, me slecht of schuldig voelde, me bang of verdrietig voelde, was de volgende stap om te erkennen dat ik het moeilijk had. Dat helpt echt. Daarnaast is het de kunst om aanwezig te blijven met wat er in je omgaat. De basis van zelfcompassie is je vermogen om voortdurend aanwezig te zijn met wat er in jezelf gebeurt.
Ik vroeg mezelf ook af: wat zou ik nu tegen mijn beste vriendin zeggen als haar dit over kwam? Hoe zou ik me opstellen of bij haar zijn als haar zus ziek werd? Dat hielp me, want dan kreeg ik meteen een ingang om anders met mezelf om te gaan. Dat is toch wel een stuk vriendelijker dan ik vaak met mezelf om ga! Ik zou bijvoorbeeld naar mijn beste vriendin luisteren, aanwezig zijn, haar gevoelens erkennen, haar een knuffel geven, haar vragen waar ze behoefte aan heeft en of ik haar kan helpen en haar vertellen dat ik er voor haar ben. Ik zou niet zeggen dat ze gefaald heeft of schuld heeft of egoïstisch is geweest. Geef toe: dat werkt echt niet motiverend! Wat we nodig hebben is een innerlijke goede vriend(in)!
Wat mij altijd helpt als ik echt worstel met pijn (verdriet, schaamte, angst, schuld, wanhoop, moedeloosheid etc.) of zelfafwijzing is om mezelf fysiek te ondersteunen. Mijn armen om mezelf heen te slaan of twee handen op mijn hart of buik te doen of mijn wangen. Mezelf koestering geven, strelen, echt ondersteunen. Lief tegen mezelf te praten, gerust te stellen, luisteren naar mezelf. Ik weet dat we allemaal worstelen met moeilijke gevoelens en zelfafwijzing. Soms, tijdens hele moeilijke momenten, is het duidelijk, maar soms is het subtiel. Ik merk dat ik soms niet kies voor wat goed voor mezelf is. Soms voel ik me bijvoorbeeld moe, maar ga toch iets voor een ander doen. Ik wijs mezelf dan af en ben niet vriendelijk voor mezelf. Ook dan kun je jezelf vragen: “als ik nu echt compassie en liefde voor mezelf had, wat zou ik nu doen?”. Het gaat erom een vriendelijke relatie met jezelf opbouwen.
Er word veel gesproken over meer eigenwaarde krijgen. Persoonlijk denk ik dat we onze eigenwaarde niet zozeer hoeven op te krikken en niet ‘meer’ hoeven te worden, maar dat we meer gediend zijn met compassie te hebben met onszelf en hoe we zijn. Imperfect! Dat wij onszelf steeds weer herinneren dat wij mensen zijn en het bij het mens zijn hoort om fouten te maken en te falen. Je eigen hart te openen voor je imperfectie!
Voor degene die geïnteresseerd is heb ik geprobeerd de stappen op papier te zetten voor wanneer je worstelt in het dagelijks leven: Bewustwording en erkenning geven De eerste stap is om je bewust te worden en op te merken dat je het moeilijk hebt, dat je worstelt met iets, dat je jezelf afwijst en aanvalt met kritiek, dat je lastige gevoelens hebt, zoals boosheid, angst, schaamte, moedeloosheid, schuld, wanhoop, verdriet etc. Vervolgens geef je dit erkenning. Erken dat je het moeilijk hebt of worstelt. Zeg desnoods luidop: “ik heb het nu moeilijk”, of iets dergelijks. Zoals ik eerder schreef, is het de kunst om voortdurend aanwezig bij alles wat er gebeurt te blijven. Mindful te blijven. Dat is eigenlijk de fundatie van zelfcompassie. Gedeelde menselijkheid Herinner jezelf dat worsteling en pijn bij het leven en bij het menszijn hoort. Jij bent hier niet alleen in: wij worstelen allemaal met moeilijkheden, wij maken allemaal fouten, wij zijn allemaal imperfect. Dat is menselijk. Dit helpt je om verbonden te blijven en je niet af te sluiten. Vriendelijkheid en gebaren inzetten Laat de vriendelijke en liefdevolle volwassene of beste vriend(in) in jezelf opstaan. Praat met jezelf, het liefst zelfs hardop. Vertel jezelf dat je er bent, sla je armen om jezelf heen of doe je handen op je hart of op je wangen. Luister naar jezelf, erken je gevoelens hardop (dat doet wonderen!), vertel jezelf dat je er nu bent, vraag jezelf wat je nodig hebt en geef dat aan jezelf! Vertel jezelf: “liefje, ik ben er voor je, het is moeilijk voor je”. Tot slot: wanneer je verstrikt raakt in zelfafwijzing kan het voelen alsof je machteloos bent om er aan te ontsnappen, maar dat is niet waar. Je bent niet machteloos of overgeleverd. Jij bent een volwassene die veel in huis heeft en je kunt jezelf ondersteunen en voor jezelf zorgen. Wij kunnen het tenslotte ook voor anderen, dus daarom kunnen we nu oefenen om het aan onszelf te leren geven! Het vraagt veel oefening om bewust te zijn van zelfafwijzing en om compassie toe te passen, maar oefening baart kunst! Mocht het niet zo lukken om zelfcompassie toe te passen: geef jezelf alsjeblieft niet op de kop! Heb ook daar compassie voor.